Projekt ustawy o sygnalistach – podstawowe pojęcia

Naruszenie prawa

Projekt ustawy o ochronie sygnalistów definiuje naruszenie prawa jako działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa dotyczące kilkunastu obszarów, w tym zamówień publicznych, usług, produktów i rynków finansowych, bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami, ochrony środowiska, zdrowia publicznego, ochrony konsumentów, ochrony prywatności i danych osobowych. Dodatkowo, pracodawca lub inny podmiot może ustanowić zgłaszanie naruszeń dotyczących obowiązujących w tym podmiocie prawnym regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych, które zostały ustanowione przez podmiot prawny na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązującego i pozostają z nimi zgodne. W konsekwencji zakres zastosowania tych przepisów jest bardzo szeroki, choć projekt przewiduje wyjątki, kiedy nie stosuje się tych przepisów np. w przypadku informacji objętych przepisami o ochronie informacji niejawnych, czy tajemnica związaną z wykonywaniem zawodów medycznych oraz prawniczych. 

Ochrona sygnalisty

Sygnalistą wg projektu ustawy może być w zasadzie każdy. W szczególności może nim być pracownik, pracownik tymczasowy, osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy (np. na podstawie umowy cywilnoprawnej) a także akcjonariusz, wspólnik, czy praktykant który zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą. Zgodnie z projektem, przepisy stosuje się również do osoby fizycznej, która pozyskała informacje o naruszeniu prawa przed nawiązaniem stosunku pracy lub innego stosunku prawnego lub gdy taki stosunek już ustał.  Osoba zgłaszająca naruszenie podlega ochronie przed działaniami odwetowymi. Projekt ustawy definiuje działania odwetowe jako bezpośrednie lub pośrednie lub zaniechanie w kontekście związanym z pracą, które jest spowodowane zgłoszeniem lub ujawnieniem publicznym i które narusza lub może naruszyć prawa zgłaszającego lub wyrządza lub może wyrządzić nieuzasadnioną szkodę zgłaszającemu, w tym niezasadne inicjowanie postępowań przeciwko zgłaszającemu. W przypadku pracowników działaniami odwetowymi mogą być w szczególności: odmowa nawiązania stosunku pracy, wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia, w przypadku umów na czas określony niezawarciu kolejnej umowy, obniżeniu wynagrodzenia za pracę, wstrzymaniu awansu lub pominięciu przy awansowaniu, zawieszeniu wykonywania obowiązków pracowniczych, negatywnej ocenie pracy, czy mobbingu.  Sygnalista, wobec którego dopuszczono się działania odwetowego ma prawo do odszkodowania w pełnej wysokości. 

Co zawiera wewnętrzna procedura zgłaszania naruszeń? 

Projekt ustawy reguluje co powinna zawierać wewnętrzna procedura zgłoszeń. 
Procedura powinna wskazywać wewnętrzną jednostkę organizacyjną lub osobę w ramach struktury organizacyjnej danego podmiotu lub podmiot zewnętrzny do przyjmowania zgłoszeń. W dalszej kolejności należy ustalić między innymi sposób przekazywania zgłoszeń przez zgłaszającego (np. adres email), bezstronną wewnętrzną jednostkę lub osobę, która podejmie działania następcze, obowiązek potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia, obowiązek podjęcia działań następczych, termin na przekazanie zgłaszającemu informacji zwrotnej, nieprzekraczający 3 miesięcy od potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia oraz zrozumiałe i łatwo dostępne informacje na temat dokonywania zgłoszeń zewnętrznych do organów publicznych. Procedura może również zawierać dodatkowe informacje w tym np. wskazanie czynników ryzyka odpowiadających profilowi działalności podmiotu prawnego sprzyjających możliwości wystąpienia określonych naruszeń prawa związanych w szczególności z naruszeniem obowiązków regulacyjnych, innych obowiązków określonych w przepisach prawa lub ryzykiem korupcji.

Jak wdrożyć procedurę zgłaszania naruszeń?

Podmiot, na którego rzecz wykonuje lub świadczy pracę co najmniej 50 osób powinien przyjąć procedurę zgłaszania naruszeń. Podmiot, który zatrudnia mniej niż 50 osób ale wykonuje działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska powinien wdrożyć procedurę bez względu na liczbę pracowników. Wewnętrzna procedura zgłaszania naruszeń powinna zostać przyjęta po konsultacjach z zakładową organizacją związkową, a jeśli nie ma związków w danym podmiocie, z przedstawicielami osób świadczących pracę, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego podmiotu prawnego. Projekt ustawy zakłada, że konsultacje trwają nie krócej niż 7 dni i nie dłużej niż 14 dni od dnia przedstawienia przedstawicielom osób wykonującym pracę projektu procedury zgłoszeń wewnętrznych. Procedura wchodzi w życie w ciągu 14 dni od podania jej do wiadomości osób wykonujących pracę.