Ustalenie stosunku pracy – ryzyko przekwalifikowania umowy B2B

Samozatrudnieni w wielu przypadkach zawierają umowę tylko z jednym klientem (przedsiębiorcą), a taka relacja jest powszechnie określana, jako "umowa B2B". W wielu przypadkach, z takiego jednego klienta pochodzi większość przychodu samozatrudnionego a okoliczności świadczenia usług (miejsce, czas, nadzór świadczeniobiorcy usług) nie różnią się wiele od sytuacji świadczenia pracy przez pracownika. Jednakże istotną różnicą na gruncie podatków i ubezpieczeń społecznych między osobami prowadzącymi działalność na własny rachunek a osobami zatrudnionymi na umowę o pracę jest korzystniejsze opodatkowanie i oskładkowanie składkami na ubezpieczenie społeczne samozatrudnionego.

Jednak pomimo tego, że elastyczne rozwiązania stanowią znaczący udział w polskim rynku pracy, umowy B2B i umowy o pracę nie są całkowicie zamienne.

Czym jest umowa o pracę w rozumieniu Kodeksu pracy?

Pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem lub nadzorem w miejscu i czasie wskazanym przez pracodawcę. Pracodawca zobowiązuje się zatrudnić pracownika w zamian za wynagrodzenie.

Polski Kodeks pracy wyraźnie stanowi, że każda umowa, która spełnia ten opis, będzie uważana za umowę o pracę – niezależnie od tego, jak strony ją nazwały. 
Istnieje jednak ryzyko, że niektóre umowy zawierane, jako umowy B2B, w świetle prawa okażą się umowami o pracę.

Skutek przekwalifikowania umowy B2B na umowę o pracę

Na wniosek usługodawcy lub Państwowej Inspekcji Pracy sąd zbada umowę B2B i może z mocą wsteczną uznać ją za umowę o pracę. Zwykle skutkuje to obowiązkiem zapłaty zaległych podatków i składek na ubezpieczenie społeczne. Dodatkowo, taki pracownik ma prawo do świadczeń wynikających ze stosunku pracy za nieprzedawniony okres. 
Zawarcie umowy cywilnoprawnej, zamiast której powinna zostać zawarta umowa o pracę, jest również wykroczeniem, podlegającym karze grzywny w wysokości od 1 000 do 30 000 zł (ok. 220-6 730 USD).

W 2021 r. Państwowa Inspekcja Pracy rozpatrzyła 38 tys. umów cywilnoprawnych, a w 2,5 tys. przypadków uznała, że przypominają one umowy o pracę. W większości przypadków Państwowa Inspekcja Pracy wydała zalecenia zawarcia umów o pracę i nie nakładała kar na pracodawców.

Jedynie w odniesieniu do 30 porozumień Państwowa Inspekcja Pracy skierowała sprawę do sądu i wniosła o nawiązanie stosunku pracy z mocą wsteczną².

Ograniczanie ryzyka związanego z reklasyfikacją

Aby zminimalizować ryzyko przeklasyfikowania, należy zidentyfikować  główne czynniki ryzyka zarówno na etapie sporządzania umowy B2B, jak i na etapie jej realizacji.

Centralnym elementem definicji umowy o pracę jest to, że pracownik pracuje pod nadzorem pracodawcy i musi postępować zgodnie z jego wskazówkami. Można zatem dokonać wyraźnego rozróżnienia między umową B2B a umową o pracę, w której usługodawca ma swobodę wyboru sposobu, dokładnego czasu i miejsca wykonywania powierzonych mu zadań.

Określanie godzin pracy lub miejsca pracy jest czymś, czego należy unikać przy sporządzaniu umowy B2B. Istnieje również ogólna zgoda, że pracownik jest zobowiązany do osobistego wykonywania pracy. Dobrym rozwiązaniem może być podkreślenie niezależności usługodawcy poprzez zawarcie zapisu wyraźnie zezwalającego na podwykonawstwo zleceń lub przyjmowanie zleceń od innych podmiotów.

Kolejnym czynnikiem, który jest często badany przez sądy, jest to, czy dana osoba została włączona w strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa zatrudniającego. Zewnętrzne wrażenie, że ktoś jest częścią organizacji, dla której pracuje, jest często uważane za silny wskaźnik stosunku pracy. Może to na przykład obejmować adres e-mail w domenie przedsiębiorstwa.

Dodatkowym argumentem za umową o pracę może być zapewnienie usługodawcy narzędzi, materiałów lub innej infrastruktury niezbędnej do wykonania usług.

Wreszcie, nie można nie doceniać znaczenia czynników ekonomicznych. Jeśli umowa B2B z jednym klientem jest jedynym źródłem dochodu usługodawcy, może to wzbudzić uzasadnione podejrzenia Państwowej Inspekcji Pracy, a czasem nawet organów podatkowych.

Chociaż nie można całkowicie wykluczyć ryzyka przeklasyfikowania, nawet w przypadkach granicznych, to gruntowna analiza postanowień takiej umowy oraz jej realizacja w sposób, który nie jest charakterystyczny dla stosunku pracy, pozwolą zminimalizować ryzyko ustalenia stosunku pracy.

Przypisy

_{1 Główny Urząd Statystyczny. Rocznik Statystyki Pracy 2021. https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/7/7/1/rocznik_statystyczny_pracy_2021.pdf} 

_{2 Roczne sprawozdanie z działalności Państwowej Inspekcji Pracy za 2021  r. https://www..gov.pl/pl/f/v/269141/Sprawozdanie%20z%20dzialalnosci%20Panstwowej%20Inspekcji%20Pracy%20-%202021.pdf#}